МУҲАММАД АЛИ

Муҳаммад Али (1769, Македония-1849, Искадария)-Миср ҳукмдори (1805-49). Асли албан. 45 ёшида ўқишни ўрганган. 1799-1801 йилларда турк қўшинлари сафида албан отрядига бошчилик қилиб, Мисрлаги Туркия-Франция урушида қатнашган. Мисрда мусулмон руҳонийларига таяниб ҳокимиятга чиқади (1875 й.), 1811 й. мамлук бекларини қириб ташлади. Мунтазам армия тузиб, унинг ёрдамида Арабистон ярим оролида (1811-18), Шарқий Судан (1820-22) ни босиб олган. Қишлоқ хўжалигини, фабрика саноатини ривожалантириш тадбирларини кўрди. Бу ишларни амалга оширишда асосан француз мутахассисларига таянди. Бир неча мактаблар очди. Миср ёшларини чет элларга ўқишга юборди.

НАПОЛЕОН I

Наполеон I, Наполен Бонапарт (1769-1821)-Франция давлат арбоби ва ҳарбий саркардаси, Франция Республикасининг биринчи консули (1799-1804), император (1804-1815). 16 ёшда ҳарбий хизматга кирган. Бонапарт буюк француз революциясини илиқ кутиб олди. 1796 й. дан Италияда ҳарбий ҳаракатлар олиб боришга мўлжалланган армиянинг бош қўмондони. 1798-99 йилларда Мисрга юборилган ҳарбий экспедицияга раҳбарлик қилган. 1799 й. 9-10 ноябрда йирик буржуазия ёрдамига таяниб, давлат тўнтариши уюштирган ва мамлакатда буржуа ҳарбий диктатуриасини ўрнатган. Иқтисодий сиёсатда саноат ва савдонинг ривожланишига катта эътибор берган. 1800 йили Франция банкига асос солинган. 1804 й. Наполеон император деб эълон қилинган.
Наполеон I олиб борган урушлар империя ҳудудини кенгайтирди, уни Ғарбий (Буюк Британиялан бошқа) ва Марказий Европанинг ҳукмдорига айлантирди. 1808 й. Испанияга юриш қилди. 1812 й. Россияга қилган юриши ҳалокатли бўлди. 1813 й. Иттифоқчилар қўшини Наполеон Iни бир неча мағлубитга учратиб, 1814 й. мартда Парижга кириб келгач, Наполеон I тахтдан воз кечишга мажбур бўлди. Ғолиб иттифоқчилар Наполеон Iнинг император унвонини сақлаб, Эльба оролини мулк сифатида унга топширдилар. 1815 й. 1-мартда Францияга қайтиб келди ва уч ҳафта давомида бутун Францияда ўз ҳокимиятини ўрнатди. Бироқ, 1815 й. 18 июнда Ватерлоо яқинидаги жангда Наполеон I қўшини яна мағлубиятга учрайди. Сант-Елена оролига сургун қилинган Наполеон I, инглизларнинг асири сифатида 6 йилдан сўнг вафот этган. 1840 й. да унинг ҳоки Парижга, Инвалидлар уйига кўчириб келтирилган.

НЕРУ ЖАВОҲАРЛАЛ

Неру Жавоҳарлал (1889-1964)-Ҳиндистон давлат ва сиёсий арбоби, ҳинд миллий-озодлик ҳаракати раҳбарларидан бири. 1912 й. Кембридж университетини тугатган. 1921 й. инглизларга қарши тагғиботи учун биринчи марта қамалди. Умуман Нерунинг 10 йилдан ошиқ умри қамоқларда ўтди. Неру халқлар ўртасида тенглик, дўстлик в ҳамкорлик учун, уруш хавфига, неоколониялизм ва ирқчиликка қарши кураш сиёсатини олиб борди. 1955 й. ва 1961 й.да собиқ иттифоқда, жумладан, Тошкентда бўлган. Неру халқаро сиёсат ва ҳинб миллий озодлик ҳаракатига оид бир қанча китоблар муаллифидир.